بیماری های درختان میوه (۱)
روش‌های کنترل آفات و بیماری‌ها
در کنترل آفات و بیماری‌ها، بسیاری از روش‌های مبارزه باید به شکل پیشگیری انجام شود. به‌عنوان‌مثال، در گیاهان زراعی از تناوب زراعی (Crop Rotation) برای کاهش آفات و بیماری‌ها استفاده می‌شود.
نحوه مبارزه با تناوب زراعی:
در این روش، گیاه میزبان آفت یا بیماری (برای مثال ذرت) برای مدتی (معمولاً سه سال) از چرخه کشت خارج می‌شود. این اقدام سبب کاهش اینکولوم (Inoculum) بیماری شده و جمعیت پاتوژن‌ها را محدود می‌کند.
هدف از کنترل بیماری‌ها و آفات:
در اصول کنترل، هدف اصلی رساندن جمعیت عامل بیماری‌زا به سطحی است که خسارت آن اقتصادی (Economic Threshold) نباشد، نه از بین بردن کامل پاتوژن.
اقدامات لازم برای احداث باغ میوه
ازآنجاکه در درختان میوه امکان تناوب زراعی وجود ندارد، رعایت موارد زیر برای پیشگیری از بیماری‌ها ضروری است:
- انتخاب زمین مناسب
- پاکسازی زمین پیش از کاشت
- انتخاب نهال سالم
بیماری لکه سیاه سیب و گلابی
(Apple and Pear Scab)
یکی از مهم‌ترین و پرخسارت‌ترین بیماری‌های سیب و گلابی است که خسارت آن در سیب بیشتر مشاهده می‌شود. عامل بیماری، قارچ Venturia inaequalis در سیب و Venturia pyrina در گلابی است. این بیماری در مناطق سردسیری شایع‌تر است و شدت آن تحت تأثیر رقم درخت، موقعیت جغرافیایی باغ و میزان بارندگی بهاره (شرایط آب و هوایی ) قرار دارد.
چرخه زندگی و نحوه انتشار:
- منبع اصلی اینکولوم اولیه برگ‌های آلوده ریخته‌شده در کف باغ هستند.
- بارندگی بهاری باعث آزادسازی آسکواسپورها (Ascospores) از ساختارهای قارچی شده و آن‌ها روی برگ‌های جوان جوانه می‌زنند.
- این بیماری در صورت کاهش بارندگی‌های بهاره، شیوع کمتری پیدا می‌کند.
علائم بیماری لکه سیاه
الف) روی سیب (Apple Scab):
- علائم روی تمام بخش‌های هوایی گیاه شامل گل، میوه در سنین مختلف و در معدودی از ارقام روی سرشاخه‌ها ظاهر می‌شود.
- اولین نشانه‌ها روی سطح زیرین برگ‌ها مشاهده می‌شوند.
- قارچ در زیر کوتیکول (Subcuticular) رشد کرده و با آزادسازی کُندیدیوم (Conidium) موجب انتشار بیماری می‌شود
- لکه‌ها روی برگ ها به‌صورت مخملی،( کرکی)، به رنگ زیتونی و چرب مانند هستند.
- اگر لکه‌ها روی دمبرگ ظاهر شوند، ریزش برگ‌ها تشدید می‌شود.
- در برخی از ارقام مانند سیب گلاب ، خسارت می‌تواند تا ۱۰۰٪ برسد.
✅ اگر آلودگی به گل برسد، گل به میوه تبدیل نمی‌شود.
✅ در صورت آلودگی میوه‌های کوچک، ریزش میوه اتفاق می‌افتد.
✅ در میوه‌های بزرگ‌تر، لکه‌های مشابه برگ‌ها شکل می‌گیرد که در این قسمت رشد میوه متوقف می شود اما مابقی میوه به رشدش ادامه می دهد موجب بدشکلی (Deformation) و ترک‌خوردگی میوه می‌شود.
عوامل ثانویه (Secondary Pathogens):
باکتری‌ها و قارچ‌های فرصت‌طلب هستند که به بافت‌های آسیب‌دیده (ترک خورده)روی میوه حمله کرده و باعث پوسیدگی میوه در انبار می‌شوند ( در حالت عادی عوامل ثانویه توانایی حمله به گیاه از جمله برگ و میوه را ندارند).
ب) روی گلابی (Pear Scab):
- علائم روی برگ، گل، میوه و سرشاخه‌ها ظاهر می‌شود.
- روی سرشاخه ها علائم به صورت شانکر و در محل زخم پر از کنیدی و کنیدی فور می شود
سیکل بیماری لکه سیاه سیب و گلابی
(Disease Cycle of Apple and Pear Scab)
- زمستان‌گذرانی (Overwintering):
- قارچ به‌صورت سودوتسیوم (Pseudothecium) در برگ‌های ریخته‌شده پای درخت زمستان‌گذرانی می‌کند.
- این قارچ دارای دو فاز زندگی است:
- ساپروفیتی (Saprophytic Phase): رشد روی برگ‌های مرده
- پارازیتی (Parasitic Phase): رشد روی گیاه زنده
- تشکیل ساختارهای جنسی:
- قارچ هتروتالیک (Heterothallic) است، یعنی برای تکمیل چرخه جنسی نیاز به دو ایزوله (Isolate) با سازگاری ژنتیکی (جنسی) دارد.
- در محل تماس میسلیوم‌ها، سلول‌های جنسی نر (آنتریدیوم – Antheridium) و ماده (آسکوگون – Ascogonium) تشکیل می‌شوند و آمیزش رخ می‌دهد.
- ایجاد استروما (Stroma) وکیسه های آسک (Ascus) و آزادسازی آسکواسپورها:
- توده‌ای از میسلیوم به نام استروما (Stroma) تشکیل می‌شود که درون آن آسک‌ها ایجاد می‌شوند.
- به علت وجود حفره‌هایی به نام لوکول (Locule)، این قارچ به گروه لوکولواسکومیست (Loculoascomycetes) تعلق دارد.
- بعد از این مراحل ، رشد آسک‌ها متوقف می شود .
- تأثیر شرایط محیطی بر بیماری:
- برای تکمیل چرخه زندگی، قارچ نیاز به یک دوره یکماهه سرما (زیر صفر درجه) دارد.
- با آغاز رشد مجدد درخت در اسفندماه و بارندگی‌های بهاره، آسکواسپورها آزاد شده و بیماری آغاز می‌شود.
نکته:
رقم درخت و زمان خزان برگ‌ها تأثیری در چرخه بیماری ندارد.
