کرم ساقهخوار ذرت 🐛
کرم ساقهخوار ذرت (Sesamia cretica)؛ تهدید جدی برای مزارع ذرت 🌽
کرم ساقهخوار ذرت (Sesamia cretica) یکی از آفات مهم ذرت است که با تغذیه از ساقه و برگهای گیاه، موجب کاهش رشد و عملکرد محصول میشود. این آفت در مناطق گرم و معتدل شیوع بیشتری دارد و میتواند خسارات اقتصادی شدیدی به کشاورزان وارد کند.
در این مقاله، به بررسی مورفولوژی، زیستشناسی، علائم خسارت و روشهای کنترل کرم ساقهخوار ذرت میپردازیم.
🔹 مورفولوژی (شکلشناسی) کرم ساقهخوار ذرت
✅ شبپره بالغ:
- طول بدن: حدود ۱۲ میلیمتر
- عرض با بالهای باز: ۲۶ تا ۳۲ میلیمتر
- رنگ بدن: سفید مایل به کرم
- بالهای عقبی سفیدرنگ که با بوتههای ذرت استتار میشود.
✅ تخمها:
- گرد و پهن، به رنگ سفید شیری
- دارای شیارهای منظم موازی روی سطح
✅ لارو:
- طول: ۳۰ تا ۳۵ میلیمتر
- رنگ: صورتی روشن
✅ شفیره:
- بیضیشکل، به رنگ قهوهای روشن تا تیره
✅ تفاوت جنس نر و ماده:
- در نرهای کرم ساقهخوار ذرت، شاخکها دارای دندانههای کوتاه ارهای در یک طرف هستند.
- در نرهای کرم ساقهخوار نیشکر، شاخکها دوطرفه و دارای دندانههای بلندتر و شانهای هستند.
🔹 زیستشناسی و چرخه زندگی کرم ساقهخوار ذرت
✅ زمستانگذرانی:
🔸 لاروها در داخل ساقهها و خوشههای باقیمانده در مزرعه زمستانگذرانی میکنند.
✅ دورههای رشدی:
🔸 در اصفهان: ۱ نسل کامل و ۱ نسل ناقص (تقریباً ۲ نسل در سال)
🔸 در خوزستان: ۴ نسل کامل و ۱ نسل ناقص (تقریباً ۵ نسل در سال)
✅ روند تکثیر:
- در اوایل خرداد (اصفهان) و شهریور (خوزستان)، لاروها به شفیره تبدیل میشوند.
- اواخر خرداد شبپرههای بالغ ظاهر شده و روی برگ یا گلآذین نر ذرت تخمریزی میکنند.
- هر حشره ماده حدود ۲۰۰ تخم میگذارد.
✅ رشد و تکامل:
- دوره رشد جنینی تخم: ۴ تا ۸ روز
- لاروهای تازه متولدشده مدتی از برگهای جوان تغذیه کرده و سپس وارد ساقه میشوند.
- دوره لاروی: چند هفته
- دوره شفیرگی: ۱ تا ۴ هفته
✅ زمان خسارت:
- نسل دوم آفت زمانی ظاهر میشود که بوتهها ۱۰ تا ۱۲ برگ دارند.
- خسارت این نسل از سایر نسلها بیشتر است.
🔹 علائم خسارت کرم ساقهخوار ذرت 🚨
❌ ۱. پژمردگی برگهای میانی گیاه
❌ ۲. ایجاد سوراخهای تغذیهای روی ساقه، که از آنها شیره گیاهی خارج میشود.
❌ ۳. عدم رشد کامل گیاه و صدمه به گلآذین نر و دانههای ذرت
❌ ۴. ضعف گیاه و شکستگی ساقه در برابر باد و باران
✅ نتیجه: خسارت این آفت باعث کاهش رشد، کاهش عملکرد دانه و ضعیف شدن گیاهان در برابر عوامل محیطی میشود.
🔹 روشهای کنترل کرم ساقهخوار ذرت 🚜
۱. مدیریت زراعی و پیشگیری از آلودگی
✅ از بین بردن بقایای گیاهی پس از برداشت، چون لاروها در ساقههای باقیمانده زمستانگذرانی میکنند.
✅ تناوب زراعی با گیاهانی غیر از ذرت برای کاهش جمعیت آفت.
✅ استفاده از ارقام مقاوم که تحمل بیشتری در برابر آفت دارند.
۲. کنترل بیولوژیک (روش طبیعی) 🐝
✅ رهاسازی زنبورهای پارازیتویید برای کنترل تخمهای آفت
- مهمترین زنبور مفید برای این کار Platytelenomus hylas است که در هفتتپه خوزستان تولید و رهاسازی شده است.
✅ رهاسازی زنبور تریکوگراما (Trichogramma evanescens) برای از بین بردن تخمهای شبپره آفت.
✅ استفاده از قارچهای بیماریزا مانند Beauveria bassiana برای کنترل لاروها.
۳. کنترل شیمیایی (سمپاشی هدفمند) 🧪
✅ زمان مناسب: همزمان با تفریخ تخم و خروج لاروهای جوان
✅ چرا؟ چون اگر لاروها وارد ساقه شوند، سمپاشی دیگر اثر چندانی نخواهد داشت.
✅ سموم مؤثر:
- لامبدا سایهالوترین
- کلرپایریفوس
- ایندوکساکارب
✅ نکته: استفاده بیشازحد از سموم باعث مقاوم شدن آفت و آسیب به محیطزیست میشود، بنابراین بهتر است کنترل شیمیایی با روشهای زراعی و بیولوژیک ترکیب شود.
🔹 جدول خلاصه اطلاعات کرم ساقهخوار ذرت
ویژگی | مشخصات |
---|---|
نام علمی | Sesamia cretica |
طول شبپره بالغ | ۱۲ میلیمتر |
رنگ شبپره | سفید مایل به کرم |
طول لارو | ۳۰ تا ۳۵ میلیمتر |
رنگ لارو | صورتی روشن |
نسلها در سال | اصفهان: ۲ نسل، خوزستان: ۵ نسل |
محل زمستانگذرانی | داخل ساقههای باقیمانده ذرت |
مهمترین روش کنترل | کنترل بیولوژیک با زنبورهای پارازیتویید و از بین بردن بقایای گیاهی |
✅ نتیجه: بهترین روش برای کنترل این آفت، ترکیبی از مدیریت زراعی، کنترل بیولوژیک و سمپاشی هدفمند در زمان مناسب است.
🔹 جمعبندی 📝
✅ کرم ساقهخوار ذرت یکی از آفات مهم ذرت است که با تغذیه از ساقه و برگ، باعث کاهش عملکرد محصول میشود.
✅ این آفت زمستان را بهصورت لارو در ساقههای باقیمانده مزرعه سپری میکند.
✅ کنترل زراعی (از بین بردن بقایای گیاهی) و کنترل بیولوژیک (رهاسازی زنبورهای مفید) بهترین روشهای مدیریت این آفت هستند.
✅ در صورت نیاز، سمپاشی باید همزمان با خروج لاروهای جوان انجام شود تا بیشترین تأثیر را داشته باشد.
🌽 اگر تجربهای در کنترل این آفت دارید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید! 🚜🐛