کرم ساقه‌خوار ذرت 🐛

کرم ساقه‌خوار ذرت (Sesamia cretica)؛ تهدید جدی برای مزارع ذرت 🌽

کرم ساقه‌خوار ذرت (Sesamia cretica) یکی از آفات مهم ذرت است که با تغذیه از ساقه و برگ‌های گیاه، موجب کاهش رشد و عملکرد محصول می‌شود. این آفت در مناطق گرم و معتدل شیوع بیشتری دارد و می‌تواند خسارات اقتصادی شدیدی به کشاورزان وارد کند.

در این مقاله، به بررسی مورفولوژی، زیست‌شناسی، علائم خسارت و روش‌های کنترل کرم ساقه‌خوار ذرت می‌پردازیم.

🔹 مورفولوژی (شکل‌شناسی) کرم ساقه‌خوار ذرت

✅ شب‌پره بالغ:

• طول بدن: حدود ۱۲ میلی‌متر
• عرض با بال‌های باز: ۲۶ تا ۳۲ میلی‌متر
• رنگ بدن: سفید مایل به کرم
• بال‌های عقبی سفیدرنگ که با بوته‌های ذرت استتار می‌شود.

✅ تخم‌ها:

• گرد و پهن، به رنگ سفید شیری
• دارای شیارهای منظم موازی روی سطح

✅ لارو:

• طول: ۳۰ تا ۳۵ میلی‌متر
• رنگ: صورتی روشن

✅ شفیره:

• بیضی‌شکل، به رنگ قهوه‌ای روشن تا تیره

✅ تفاوت جنس نر و ماده:

• در نرهای کرم ساقه‌خوار ذرت، شاخک‌ها دارای دندانه‌های کوتاه اره‌ای در یک طرف هستند.
• در نرهای کرم ساقه‌خوار نیشکر، شاخک‌ها دوطرفه و دارای دندانه‌های بلندتر و شانه‌ای هستند.

🔹 زیست‌شناسی و چرخه زندگی کرم ساقه‌خوار ذرت

✅ زمستان‌گذرانی:
🔸 لاروها در داخل ساقه‌ها و خوشه‌های باقیمانده در مزرعه زمستان‌گذرانی می‌کنند.

✅ دوره‌های رشدی:
🔸 در اصفهان: ۱ نسل کامل و ۱ نسل ناقص (تقریباً ۲ نسل در سال)
🔸 در خوزستان: ۴ نسل کامل و ۱ نسل ناقص (تقریباً ۵ نسل در سال)

✅ روند تکثیر:

• در اوایل خرداد (اصفهان) و شهریور (خوزستان)، لاروها به شفیره تبدیل می‌شوند.
• اواخر خرداد شب‌پره‌های بالغ ظاهر شده و روی برگ یا گل‌آذین نر ذرت تخم‌ریزی می‌کنند.
• هر حشره ماده حدود ۲۰۰ تخم می‌گذارد.

✅ رشد و تکامل:

• دوره رشد جنینی تخم: ۴ تا ۸ روز
• لاروهای تازه متولدشده مدتی از برگ‌های جوان تغذیه کرده و سپس وارد ساقه می‌شوند.
• دوره لاروی: چند هفته
• دوره شفیرگی: ۱ تا ۴ هفته

✅ زمان خسارت:

• نسل دوم آفت زمانی ظاهر می‌شود که بوته‌ها ۱۰ تا ۱۲ برگ دارند.
• خسارت این نسل از سایر نسل‌ها بیشتر است.

🔹 علائم خسارت کرم ساقه‌خوار ذرت 🚨

❌ ۱. پژمردگی برگ‌های میانی گیاه
❌ ۲. ایجاد سوراخ‌های تغذیه‌ای روی ساقه، که از آن‌ها شیره گیاهی خارج می‌شود.
❌ ۳. عدم رشد کامل گیاه و صدمه به گل‌آذین نر و دانه‌های ذرت
❌ ۴. ضعف گیاه و شکستگی ساقه در برابر باد و باران

✅ نتیجه: خسارت این آفت باعث کاهش رشد، کاهش عملکرد دانه و ضعیف شدن گیاهان در برابر عوامل محیطی می‌شود.

🔹 روش‌های کنترل کرم ساقه‌خوار ذرت 🚜

۱. مدیریت زراعی و پیشگیری از آلودگی

✅ از بین بردن بقایای گیاهی پس از برداشت، چون لاروها در ساقه‌های باقی‌مانده زمستان‌گذرانی می‌کنند.
✅ تناوب زراعی با گیاهانی غیر از ذرت برای کاهش جمعیت آفت.
✅ استفاده از ارقام مقاوم که تحمل بیشتری در برابر آفت دارند.

۲. کنترل بیولوژیک (روش طبیعی) 🐝

✅ رهاسازی زنبورهای پارازیتویید برای کنترل تخم‌های آفت

• مهم‌ترین زنبور مفید برای این کار Platytelenomus hylas است که در هفت‌تپه خوزستان تولید و رهاسازی شده است.

✅ رهاسازی زنبور تریکوگراما (Trichogramma evanescens) برای از بین بردن تخم‌های شب‌پره آفت.

✅ استفاده از قارچ‌های بیماری‌زا مانند Beauveria bassiana برای کنترل لاروها.

۳. کنترل شیمیایی (سم‌پاشی هدفمند) 🧪

✅ زمان مناسب: هم‌زمان با تفریخ تخم و خروج لاروهای جوان
✅ چرا؟ چون اگر لاروها وارد ساقه شوند، سم‌پاشی دیگر اثر چندانی نخواهد داشت.
✅ سموم مؤثر:

• لامبدا سای‌هالوترین
• کلرپایریفوس
• ایندوکساکارب

✅ نکته: استفاده بیش‌ازحد از سموم باعث مقاوم شدن آفت و آسیب به محیط‌زیست می‌شود، بنابراین بهتر است کنترل شیمیایی با روش‌های زراعی و بیولوژیک ترکیب شود.

🔹 جدول خلاصه اطلاعات کرم ساقه‌خوار ذرت

✅ نتیجه: بهترین روش برای کنترل این آفت، ترکیبی از مدیریت زراعی، کنترل بیولوژیک و سم‌پاشی هدفمند در زمان مناسب است.

🔹 جمع‌بندی 📝

✅ کرم ساقه‌خوار ذرت یکی از آفات مهم ذرت است که با تغذیه از ساقه و برگ، باعث کاهش عملکرد محصول می‌شود.
✅ این آفت زمستان را به‌صورت لارو در ساقه‌های باقی‌مانده مزرعه سپری می‌کند.
✅ کنترل زراعی (از بین بردن بقایای گیاهی) و کنترل بیولوژیک (رهاسازی زنبورهای مفید) بهترین روش‌های مدیریت این آفت هستند.
✅ در صورت نیاز، سم‌پاشی باید هم‌زمان با خروج لاروهای جوان انجام شود تا بیشترین تأثیر را داشته باشد.

🌽 اگر تجربه‌ای در کنترل این آفت دارید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید! 🚜🐛