کرم ساقه‌خوار ذرت 🐛

کرم ساقه‌خوار ذرت (Sesamia cretica)؛ تهدید جدی برای مزارع ذرت 🌽

کرم ساقه‌خوار ذرت (Sesamia cretica) یکی از آفات مهم ذرت است که با تغذیه از ساقه و برگ‌های گیاه، موجب کاهش رشد و عملکرد محصول می‌شود. این آفت در مناطق گرم و معتدل شیوع بیشتری دارد و می‌تواند خسارات اقتصادی شدیدی به کشاورزان وارد کند.

در این مقاله، به بررسی مورفولوژی، زیست‌شناسی، علائم خسارت و روش‌های کنترل کرم ساقه‌خوار ذرت می‌پردازیم.


🔹 مورفولوژی (شکل‌شناسی) کرم ساقه‌خوار ذرت

شب‌پره بالغ:

  • طول بدن: حدود ۱۲ میلی‌متر
  • عرض با بال‌های باز: ۲۶ تا ۳۲ میلی‌متر
  • رنگ بدن: سفید مایل به کرم
  • بال‌های عقبی سفیدرنگ که با بوته‌های ذرت استتار می‌شود.

تخم‌ها:

  • گرد و پهن، به رنگ سفید شیری
  • دارای شیارهای منظم موازی روی سطح

لارو:

  • طول: ۳۰ تا ۳۵ میلی‌متر
  • رنگ: صورتی روشن

شفیره:

  • بیضی‌شکل، به رنگ قهوه‌ای روشن تا تیره

تفاوت جنس نر و ماده:

  • در نرهای کرم ساقه‌خوار ذرت، شاخک‌ها دارای دندانه‌های کوتاه اره‌ای در یک طرف هستند.
  • در نرهای کرم ساقه‌خوار نیشکر، شاخک‌ها دوطرفه و دارای دندانه‌های بلندتر و شانه‌ای هستند.

🔹 زیست‌شناسی و چرخه زندگی کرم ساقه‌خوار ذرت

زمستان‌گذرانی:
🔸 لاروها در داخل ساقه‌ها و خوشه‌های باقیمانده در مزرعه زمستان‌گذرانی می‌کنند.

دوره‌های رشدی:
🔸 در اصفهان: ۱ نسل کامل و ۱ نسل ناقص (تقریباً ۲ نسل در سال)
🔸 در خوزستان: ۴ نسل کامل و ۱ نسل ناقص (تقریباً ۵ نسل در سال)

روند تکثیر:

  • در اوایل خرداد (اصفهان) و شهریور (خوزستان)، لاروها به شفیره تبدیل می‌شوند.
  • اواخر خرداد شب‌پره‌های بالغ ظاهر شده و روی برگ یا گل‌آذین نر ذرت تخم‌ریزی می‌کنند.
  • هر حشره ماده حدود ۲۰۰ تخم می‌گذارد.

رشد و تکامل:

  • دوره رشد جنینی تخم: ۴ تا ۸ روز
  • لاروهای تازه متولدشده مدتی از برگ‌های جوان تغذیه کرده و سپس وارد ساقه می‌شوند.
  • دوره لاروی: چند هفته
  • دوره شفیرگی: ۱ تا ۴ هفته

زمان خسارت:

  • نسل دوم آفت زمانی ظاهر می‌شود که بوته‌ها ۱۰ تا ۱۲ برگ دارند.
  • خسارت این نسل از سایر نسل‌ها بیشتر است.

🔹 علائم خسارت کرم ساقه‌خوار ذرت 🚨

۱. پژمردگی برگ‌های میانی گیاه
۲. ایجاد سوراخ‌های تغذیه‌ای روی ساقه، که از آن‌ها شیره گیاهی خارج می‌شود.
۳. عدم رشد کامل گیاه و صدمه به گل‌آذین نر و دانه‌های ذرت
۴. ضعف گیاه و شکستگی ساقه در برابر باد و باران

نتیجه: خسارت این آفت باعث کاهش رشد، کاهش عملکرد دانه و ضعیف شدن گیاهان در برابر عوامل محیطی می‌شود.


🔹 روش‌های کنترل کرم ساقه‌خوار ذرت 🚜

۱. مدیریت زراعی و پیشگیری از آلودگی

از بین بردن بقایای گیاهی پس از برداشت، چون لاروها در ساقه‌های باقی‌مانده زمستان‌گذرانی می‌کنند.
تناوب زراعی با گیاهانی غیر از ذرت برای کاهش جمعیت آفت.
استفاده از ارقام مقاوم که تحمل بیشتری در برابر آفت دارند.


۲. کنترل بیولوژیک (روش طبیعی) 🐝

رهاسازی زنبورهای پارازیتویید برای کنترل تخم‌های آفت

  • مهم‌ترین زنبور مفید برای این کار Platytelenomus hylas است که در هفت‌تپه خوزستان تولید و رهاسازی شده است.

رهاسازی زنبور تریکوگراما (Trichogramma evanescens) برای از بین بردن تخم‌های شب‌پره آفت.

استفاده از قارچ‌های بیماری‌زا مانند Beauveria bassiana برای کنترل لاروها.


۳. کنترل شیمیایی (سم‌پاشی هدفمند) 🧪

زمان مناسب: هم‌زمان با تفریخ تخم و خروج لاروهای جوان
چرا؟ چون اگر لاروها وارد ساقه شوند، سم‌پاشی دیگر اثر چندانی نخواهد داشت.
سموم مؤثر:

  • لامبدا سای‌هالوترین
  • کلرپایریفوس
  • ایندوکساکارب

نکته: استفاده بیش‌ازحد از سموم باعث مقاوم شدن آفت و آسیب به محیط‌زیست می‌شود، بنابراین بهتر است کنترل شیمیایی با روش‌های زراعی و بیولوژیک ترکیب شود.


🔹 جدول خلاصه اطلاعات کرم ساقه‌خوار ذرت

ویژگیمشخصات
نام علمیSesamia cretica
طول شب‌پره بالغ۱۲ میلی‌متر
رنگ شب‌پرهسفید مایل به کرم
طول لارو۳۰ تا ۳۵ میلی‌متر
رنگ لاروصورتی روشن
نسل‌ها در سالاصفهان: ۲ نسل، خوزستان: ۵ نسل
محل زمستان‌گذرانیداخل ساقه‌های باقی‌مانده ذرت
مهم‌ترین روش کنترلکنترل بیولوژیک با زنبورهای پارازیتویید و از بین بردن بقایای گیاهی

نتیجه: بهترین روش برای کنترل این آفت، ترکیبی از مدیریت زراعی، کنترل بیولوژیک و سم‌پاشی هدفمند در زمان مناسب است.


🔹 جمع‌بندی 📝

کرم ساقه‌خوار ذرت یکی از آفات مهم ذرت است که با تغذیه از ساقه و برگ، باعث کاهش عملکرد محصول می‌شود.
این آفت زمستان را به‌صورت لارو در ساقه‌های باقی‌مانده مزرعه سپری می‌کند.
کنترل زراعی (از بین بردن بقایای گیاهی) و کنترل بیولوژیک (رهاسازی زنبورهای مفید) بهترین روش‌های مدیریت این آفت هستند.
در صورت نیاز، سم‌پاشی باید هم‌زمان با خروج لاروهای جوان انجام شود تا بیشترین تأثیر را داشته باشد.

🌽 اگر تجربه‌ای در کنترل این آفت دارید، در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید! 🚜🐛

نوشته‌های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *